Porażenie nerwu promieniowego to poważny problem zdrowotny, który może znacząco wpłynąć na funkcjonowanie ręki i nadgarstka. Nerw promieniowy jest jednym z głównych nerwów kończyny górnej, odpowiedzialnym za kontrolę wielu ruchów nadgarstka, dłoni i palców. Jego uszkodzenie prowadzi do charakterystycznych objawów, które mogą utrudniać codzienne czynności. W tym artykule omówimy przyczyny, objawy i metody leczenia porażenia nerwu promieniowego, a także przedstawimy informacje o rehabilitacji i rokowaniach.

Czym jest nerw promieniowy i jaką pełni funkcję?

Nerw promieniowy to jeden z trzech głównych nerwów kończyny górnej, obok nerwu łokciowego i pośrodkowego. Wywodzi się ze splotu ramiennego (C5-T1) i przebiega przez ramię, przedramię, aż do dłoni. Jest to najgrubszy nerw kończyny górnej, a jego główne funkcje to:

Unerwienie ruchowe – kontroluje pracę mięśni prostowników nadgarstka i palców, mięśnia ramienno-promieniowego oraz mięśni odpowiedzialnych za odwracanie przedramienia.

Unerwienie czuciowe – odpowiada za czucie w tylnej części ramienia, przedramienia oraz grzbietowej części dłoni (zwłaszcza kciuka i dwóch sąsiednich palców).

Ze względu na swój przebieg anatomiczny, nerw promieniowy jest szczególnie narażony na urazy, zwłaszcza w miejscach, gdzie przebiega blisko kości lub przez wąskie przestrzenie anatomiczne.

Przyczyny porażenia nerwu promieniowego

Uszkodzenie nerwu promieniowego może nastąpić z różnych powodów. Do najczęstszych przyczyn należą:

Urazy mechaniczne:

• Złamania kości ramiennej (szczególnie w jej środkowej części)
• Rany cięte przedramienia lub ramienia
• Długotrwały ucisk (np. podczas snu z ramieniem przewieszonym przez oparcie krzesła lub krawędź łóżka) – tzw. „porażenie sobotniej nocy”
• Zbyt ciasne opaski uciskowe lub nieprawidłowo założony gips

Przyczyny nieurazowe:

• Zapalenie nerwu (neuritis)
• Neuropatie obwodowe (np. w przebiegu cukrzycy)
• Nowotwory uciskające na nerw
• Choroby autoimmunologiczne
• Zatrucia (np. ołowiem, arsenem)

Porażenie nerwu promieniowego w wyniku ucisku podczas snu z ramieniem zwisającym z łóżka lub opartym o twardą powierzchnię nazywane jest „porażeniem sobotniej nocy” (Saturday night palsy). Nazwa pochodzi od sytuacji, gdy osoba po spożyciu alkoholu zasypia w niewygodnej pozycji.

Objawy uszkodzenia nerwu promieniowego

Symptomy porażenia nerwu promieniowego zależą od miejsca i stopnia uszkodzenia. Najbardziej charakterystycznym objawem jest tzw. „ręka opadająca”, ale występują również inne symptomy:

Objawy ruchowe:

• „Ręka opadająca” – niemożność wyprostowania nadgarstka i palców
• Osłabienie lub brak możliwości prostowania kciuka
• Trudności z odwracaniem przedramienia (ruch kciuka ku górze)
• Osłabienie chwytu z powodu niemożności stabilizacji nadgarstka w pozycji wyprostowanej

Objawy czuciowe:

• Drętwienie lub mrowienie w obszarze unerwianym przez nerw promieniowy
• Zmniejszone czucie w grzbietowej części dłoni, zwłaszcza w okolicy kciuka i pierwszych dwóch palców
• Ból promieniujący wzdłuż przebiegu nerwu

Inne objawy:

• Zanik mięśni (w przypadku długotrwałego uszkodzenia)
• Zmiana zabarwienia skóry lub temperatury w obszarze unerwianym przez nerw

Diagnostyka porażenia nerwu promieniowego

Prawidłowa diagnoza uszkodzenia nerwu promieniowego opiera się na kompleksowym podejściu:

Badanie kliniczne:

• Ocena siły mięśniowej prostowników nadgarstka i palców
• Badanie czucia w obszarze unerwianym przez nerw promieniowy
• Testy specjalistyczne (np. test prostowania nadgarstka przeciwko oporowi)

Badania dodatkowe:

• Elektromiografia (EMG) – badanie czynności elektrycznej mięśni
• Badanie przewodnictwa nerwowego (ENG) – ocena szybkości przewodzenia impulsów przez nerw
• Badania obrazowe: USG, rezonans magnetyczny (MRI) – mogą uwidocznić miejsce uszkodzenia lub ucisk na nerw
• RTG – pomocne przy podejrzeniu złamania kości jako przyczyny uszkodzenia nerwu

Leczenie i rehabilitacja

Skuteczne leczenie porażenia nerwu promieniowego wymaga indywidualnego podejścia i zależy od przyczyny oraz stopnia uszkodzenia. Obejmuje ono:

Leczenie zachowawcze:

• Usunięcie przyczyny ucisku (np. zmiana pozycji spania, korekta źle założonego gipsu)
• Farmakoterapia: leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, witaminy z grupy B wspierające regenerację nerwów
• Ortezowanie: specjalne ortezy utrzymujące nadgarstek i palce w pozycji funkcjonalnej, zapobiegające przykurczom
• Fizykoterapia: laseroterapia, elektrostymulacja, ultradźwięki przyspieszające procesy regeneracyjne

Rehabilitacja:

• Ćwiczenia bierne i czynne wspomagane mięśni unerwianych przez nerw promieniowy
• Ćwiczenia poprawiające chwyt i koordynację ruchową
• Masaż i techniki rozluźniania mięśni
• Terapia zajęciowa ukierunkowana na przywrócenie funkcji ręki w codziennych czynnościach

Rehabilitacja powinna być rozpoczęta jak najwcześniej po uszkodzeniu nerwu promieniowego. Regularne wykonywanie zaleconych ćwiczeń może znacząco przyspieszyć powrót do sprawności.

Leczenie operacyjne:

• Neuroliza – uwolnienie nerwu z ucisku
• Neurorrafia – zeszycie przerwanego nerwu
• Przeszczepy nerwowe w przypadku dużych ubytków
• Transfery ścięgniste przy trwałym uszkodzeniu nerwu – alternatywne rozwiązanie przywracające funkcję ręki

Rokowania i czas powrotu do zdrowia

Czas regeneracji nerwu promieniowego zależy od wielu czynników:

• Przyczyny uszkodzenia (ucisk vs. przerwanie nerwu)
• Lokalizacji uszkodzenia (im bliżej splotu ramiennego, tym dłuższa regeneracja)
• Wieku pacjenta (młodsze osoby regenerują się szybciej)
• Chorób współistniejących (np. cukrzyca spowalnia regenerację)

W przypadku uszkodzeń z uciskiem (neuropraksja) poprawa może nastąpić w ciągu kilku tygodni do 3 miesięcy. Przy cięższych uszkodzeniach (aksonotmeza) regeneracja trwa zwykle 3-6 miesięcy. Przy całkowitym przerwaniu nerwu (neurotmeza) wymagającym interwencji chirurgicznej, powrót funkcji może trwać od 6 miesięcy do nawet 2 lat, a pełna regeneracja nie zawsze jest możliwa.

Regularna rehabilitacja, cierpliwość i stosowanie się do zaleceń specjalistów są kluczowe dla osiągnięcia optymalnych rezultatów leczenia. W przypadku utrzymujących się objawów lub braku poprawy, warto skonsultować się z neurologiem lub neurochirurgiem w celu oceny potrzeby dalszej diagnostyki lub zmiany strategii leczenia.